Η ποίηση, η φιλοσοφία, ίσως κι η μουσική
είναι μια αναρρίχηση του σώματος
βαθιά μέσα στο πνεύμα.

Οι σιωπές των κραυγαλέων, 2009.

*Τα γρανάζια της πόλης

Για δες απ’ το παράθυρό σου,

τα γρανάζια της πόλης και τα φώτα,

ρίξε μια ματιά στους περαστικούς.

Κι ύστερα βρες το παράπονό σου

μες τη σκόνη και των ιδρώτα,

μήπως και βρεις τους κυνικούς.

Μην τους ρωτάς διόλου για το σήμερα,

δεν τους απομένει τίποτα απ’ το χθες,

γιατί ειν’ οι εικόνες του απόμακρες,

γιατί ειν’ οι μνήμες τους θολές.

Κάτσε μπρος στο μικρό σου τζάκι

κι ας τη φωτιά του να σε καίει,

κάνε την πιο απίθανη ευχή.

Ριξ’ την μες τη φλόγα και τη στάχτη,

δες την που παύει ν’ αναπνέει

κι ας την στον αέρα να χαθεί.

Κάρβουνα έχουν γίνει όλες οι ευχές μας,

κάρβουνα οι μικρές κι μεγάλες μας στιγμές

Μα τις ζητάμε καμιά φορά να ζεσταθούμε

κι ας μας αφήνουνε σημάδια και πληγές.

Φωτογραφία: Χρ. Μαρκαντώνης

Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου 2018

Σκαντζόχοιρος "Σημειώματα Κριτικής", τεύχος 5

 

Κυκλοφόρησε το 5ο τεύχος του περιοδικού Σκαντζόχοιρος - Σημειώματα Κριτικής. Η συμμετοχή μου σε αυτό το τεύχος εκκινεί μια τριλογία λογοτεχνικών γενεών με τίτλο "100 χρόνια μοναξιά" και καλύπτει την περίοδο από το 1919 μέχρι σήμερα.  
Στο πρώτο αυτό κείμενο της τριλογίας, καταπιάνομαι με την εναρκτήρια χρονολογία (της πρώτης εμφάνισης του Καρυωτάκη -1919- στα ελληνικά γράμματα) αναζητώντας τις ρίζες του αισθητικού φετιχισμού της νεοτερικότητας διά του καρυωτακικού συμβολισμού.  
Από τις παρισινές Στοές του Μποντλέρ μέχρι μια ερμηνεία της αυτοκτονίας Καρυωτάκη με (ερμηνευτικό) εργαλείο την μπενγιαμινική οπτική του πλάνητα.
Και έπεται συνέχεια με την... γενιά της ήττας. Αυτά.


Δευτέρα 19 Μαρτίου 2018

Για την "Κοιλιά" του Δ. Τσεκούρα

 

Ένα βιβλίο που καταβρόχθισα με το που έφτασε στα χέρια μου.
Συναντήθηκα με πολλούς τρόπους με τον συγγραφέα του.
Λίγο βιωματικά, λίγο θεατρικά, λίγο συγγραφικά.
Ήθελα να γράψω περισσότερα
για τον "Ιωνά" αλλά και για τον "τρελό"
για την κοιλιά που "πάει να σκάσει"
και για κείνο το περίεργο παιχνίδι
που ποτέ "δεν τελειώνει σαν αρχίσει".
Αρκέστηκα σε αυτά τα ολίγα,
όσο μπορούσε να χωρέσει η κριτική μου σε έντυπο πλαίσιο.
Μου συμβαίνει πάντα... σκέφτομαι κάθε φορά.

https://www.efsyn.gr/arthro/gia-tin-istoria-toy-iona-enos-planita

Παρασκευή 21 Ιουλίου 2017

Σκαντζόχοιρος "Σημειώματα Κριτικής", τεύχος 4


Κυκλοφόρησε το 4ο τεύχος του περιοδικού "Σκαντζόχοιρος - Σημειώματα Κριτικής". Η συμμετοχή μου σε αυτό το τεύχος ολοκληρώνει έναν κύκλο τριών κειμένων σχετικά με την Αισθητική της Μεγάλης Άρνησης στη σκέψη του Herbert Marcuse. Η ανάλυσή μου εδώ, αφορά στο τελευταίο μέρος της φιλοσοφικής παραγωγής του Marcuse κατά την τελευταία δεκαετία της ζωής του. Το ύστερο έργο του στοχαστή περιλαμβάνει τα έργα "Αντεπανάσταση και Εξέγερση" και "Αισθητική διάσταση". Εδώ ολοκληρώνεται η στενή σύνδεση Φύσης, Τέχνης, Ουτοπίας ή αλλιώς η παρακαταθήκη που μας άφησε ο Marcuse στον νέο αιώνα που διανύουμε: αν δηλαδή η κοινωνική χειραφέτηση περνάει μέσα από τα πλοκάμια της Αισθητικής. Γι' αυτό άλλωστε, επειδή το κείμενο αυτό κλείνει έναν κύκλο τριών δοκιμίων (πρώιμη - όψιμη - ύστερη περίοδος), παραθέτω και μερικά συμπεράσματα που συνέχουν -ή τουλάχιστον, αυτό αποπειρώνται- την κεντρική προβληματική τους. 


Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2016

"Περί ποιήσεως... ποίηση" - Βιβλιοπαρουσίαση


Το "Περί ποιήσεως... ποίηση" του Θ. Βάσση αποπειράται μια ερμηνεία των ποιημάτων για την ποίηση με επιλογή τριών ποιητών από διαφορετικές γενιές (Πολυδούρη, Εγγονόπουλος, Παυλόπουλος). Η βιβλιοπαρουσίαση αποτελεί απόσπασμα της ομιλίας που εκφώνησα στον χώρο των Εναλλακτικών Εκδόσεων κατά την παρουσίαση του βιβλίου. Το αρχικό κείμενο βασίστηκε σε μια συνολική προσέγγιση του ποιητικού υποκειμένου με αφορμή το βιβλίο του Βάσση ακολουθώντας μια φιλοσοφική ανάγνωση των διαπλεκόμενων γενεών και της διαλεκτικής σχέσης της ποιητική τους. Στην Εφ.Συν βέβαια δεν υπήρχε χώρος για όλα αυτά, οπότε εδώ ακολουθεί η βασική μόνο αρτηρία της προσέγγισής μου. Αυτά... 

Χρήστος Νεδελκόπουλος, Περί ποιητικού υποκειμένου... ο λόγος;, Εφ. Συν. (Art).

www.efsyn.gr/arthro/peri-poiitikoy-ypokeimenoy-o-logos 

Δευτέρα 28 Μαρτίου 2016

Σκαντζόχοιρος "Σημειώματα Κριτικής", τεύχος 3

Κυκλοφόρησε το τρίτο τεύχος του περιοδικού "Σκαντζόχοιρος". Η συμμετοχή μου αφορά σε μια ανάλυση για τη σχέση της αισθητικής και της κοινωνικής θεωρίας στο έργο του Marcuse και θα ολοκληρωθεί με έναν κύκλο τριών κειμένων υπό τον τίτλο Herbert Marcuse: Προς την αισθητική της μεγάλης άρνησης. Στο τεύχος αυτό δημοσιεύεται το δεύτερο μέρος της ανάλυσης που δίνει έμφαση στην επιρροή του όψιμου έργου του Marcuse στο κίνημα του '68 και κυρίως στο αμερικανικό κίνημα. Κύρια στοιχεία της ανάλυσης αποτελούν η μεταψυχολογική και η νεομαρξιστική προσέγγισή του στην ανάλυση της νέας ευαισθησίας από τα μέσα της δεκαετίας του '50 ως τα τέλη του '60 εκκινώντας από το Έρως και Πολιτισμός και καταλήγοντας, μέσω του Μονοδιάστατου Ανθρώπου, στο Δοκίμιο για την Απελευθέρωση.

Πέμπτη 3 Δεκεμβρίου 2015

O "Σκαντζόχοιρος" και τα σταφύλια της οργής

Ο Σκαντζόχοιρος επιμένει ότι είμαστε στην αυγή μιας καινούργιας εποχής, αναστοχάζεται για να μπορέσει να συμμετάσχει ενεργά με την κριτική του στη διαμόρφωση της πραγματικότητας.

Σ’ αυτό το δεύτερο ταξίδι του, έξι μήνες από τότε που άρχισε να περπατάει στον κόσμο των τυπωμένων σελίδων, κρατάει σταθερούς προσανατολισμούς. Η θεματολογία, η γραφή και, φυσικά, η αισθητική του περιοδικού δε με απογοήτευσαν ούτε αυτή τη δεύτερη φορά. Σε σχήμα τσέπης, ώστε να συνδυάζεται η ανάγνωση των σύντομων σημειωμάτων με τη μετακίνηση με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, μου αρκούν τρεις με τέσσερις στάσεις του μετρό, για να διαβάσω ένα από αυτά και να το έχω για τροφή για σκέψη στις πεζές μου διαδρομές σε μια πόλη, όπου οι άνθρωποι συνθηκολογούν με την αναλλοίωτη πραγματικότητα. Κίνω σιγά σιγά από τη σχέση της επιστήμης με την κριτική προς το φάντασμα του μεσαίωνα και την πάλη ανάμεσα στο φλόγιστρο και το ζυγό. Ενώ τίποτα δε με αφήνει να ξεχάσω το προμήνυμα κινδύνου του Βάλτερ Μπένγιαμιν, ειδικά όταν αυτό έρχεται να μπει στη μάχη με υπαρξιακούς όρους.
Ξανασκέφτομαι όλες τις ταινίες που έχω δει με τον Μουρίκη κάτω από το πρίσμα που σου προσφέρει η Ασπασία Λυκουργιώτη, για να διαφωνήσω μαζί της μόνο και μόνο γιατί εντάσσει σ’ αυτή την οπτική και το Ψυχή βαθιά του Παντελή Βούλγαρη.
Κατεβαίνω στην κόλαση, για να εκστασιαστώ με την καταχθόνια χαρακτική μέθοδο του William Blake και να επιβεβαιώσω για μια ακόμα φορά ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να συνεχίσει να είναι και τεχνίτης, για να μπορέσει να αναδείξει τη διαλεκτική σχέση ύλης και πνεύματος: «ο Παράδεισος λαχταρά να δει τον εαυτό του σε υλική μορφή, ενώ ο κόσμος φιλοδοξεί να επανενωθεί με την πνευματική του ουσία» και αναρωτιέμαι αν τη φράση «Ο άνθρωπος επιστρέφοντας στην ένθεη φύση του- την οποία δόξασε ο Προμηθέας- θα αποκτήσει τη δύναμη να αντισταθεί στην παντοδυναμία του εξουσιαστικού θεού» θα μπορούσε να την έχει πει ο Λαντάουερ ή ο Μαρξ;
Όσο για το κείμενο του Thomas Pynchon για τους Λουδίτες, τα παραγνωρισμένα ιστορικά στοιχεία γι’ αυτούς και τον υποτιμημένο ρόλο τους στον ταξικό ανταγωνισμό, με κάνει να σκέφτομαι δύο σπουδαίες γυναίκες. Από την μια την Μαίρη Σέλλεϊ που με το μυθιστόρημα της Φράνκενσταϊν προειδοποιούσε για το τι μπορεί να συμβεί, εάν η τεχνολογία κι εκείνοι που την εξασκούν χάσουν τον έλεγχο. Από την άλλη την Σύλβια Φεντερίτσι, ίσως γιατί στο βιβλίο της Ο Κάλιμπαν και η μάγισσα, συναντά στις γυναίκες παρόμοιες πρακτικές αντίστασης ενάντια στην απόσπαση του ελέγχου και της γνώσης πάνω στην παραγωγική δραστηριότητα από τις μηχανές, που χρησιμοποίησαν και οι Λουδίτες. Πρακτικές που εγκολπώνουν τους μύθους, τη λαϊκή φαντασία και το υπερβατικό στοιχείο ως μέσα αντίστασης.
Η τέχνη και η σχέση της με τη χειραφετητική πολιτική διαπερνάει όλο το 2ο τεύχος του Σκαντζόχοιρου, μα εκεί που αποκτάει το πιο σταθερό της έδαφος είναι στο κείμενο του Νεδελκόπουλου που πραγματεύεται την αισθητική της μεγάλης άρνησης, δηλαδή τις μετατοπίσεις της καλλιτεχνικής ριζοσπαστικότητας, από τη φόρμα στην δομή, από τις καλλιτεχνικές επαναστάσεις στα επαναστατικά κινήματα της αντι-τέχνης, στη σύμφυση της ψυχολογίας και της κριτικής πολιτικής θεωρίας. Χωρίς να αποσιωπήσει όλες τις προβληματικές που αναπτύσσονται στους κύκλους των σουρεαλιστών γύρω από την σχέση τους με το πολιτικό.
Όσο για την Μαρία Γεωργίου συνεχίζει και σ’ αυτό το τεύχος την αιρετική και άκρως ενδιαφέρουσα θεώρηση πάνω στο μαρξικό έργο, πράγμα που μου την κάνει ιδιαίτερα συμπαθή, καθώς, από την πραγμάτευση της ζώσας ελευθερίας στον Μαρξ που επιχειρεί στο πρώτο τεύχος, σ’ αυτό θέτει το ζήτημα του πράττειν, το οποίο είναι ακριβώς ο παράγοντας που αναιρεί την κριτική που γίνεται στον Μαρξ για ντετερμινισμό:
«Ο Μαρξ θεωρεί πως δεν υπάρχουν νόμοι για τα κοινωνικά φαινόμενα, επειδή αυτά εμπεριέχουν την πράξη. Το τι πράττουμε είναι αποτέλεσμα των συνθηκών αλλά και τις κριτικής τους».
«Κατά τον Μαρξ, η ελευθερία είναι μια δραστηριότητα, στην οποία ο άνθρωπος δημιουργεί τη φύση του».
Αν και η επιχειρηματολογία του Δερμεμέζη για το ρόλο του λόγου στη διαδικασία της καθυπόταξης του γυναικείου φύλου είναι στιβαρά τεκμηριωμένη, τίθεται από πλευράς μου ένα ερώτημα για το πόσο ο λόγος μπορεί να γίνει (ή έχει ήδη γίνει από τα κινήματα) εργαλείο για τη χειραφετητική διαδικασία τόσο των γυναικών, όσο και συνολικά αυτού που ο Μαρξ στο Εβραϊκό ζήτημα ονομάζει «ανθρώπινη χειραφέτηση».
Για τις αριστερές πλατωνικές παρανοήσεις, αυτές δεν πρέπει να μου προκαλούν και μεγάλη έκπληξη, αφού στην ελιτίστικη ολιγαρχία του Πλάτωνα η κρατικίστικη αριστερά μπορεί να ανακαλύψει δυο από τα συντακτικά της στοιχεία, αυτό του κράτους και αυτό της πεφωτισμένης πρωτοπορίας. Εκείνα, δηλαδή, που της επέτρεψαν να εκπέσει σε καθεστώτα ολοκληρωτισμού.
Επιστρέφοντας πάλι στο τέλος του τεύχους, πέρα από το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας που μπορεί να έχω με τον Φώτη Τερζάκη πάνω στο θέμα του κράτους και κυρίως τη στάση του αντικαπιταλιστικού ελευθεριακού ρεύματος απέναντι σ’ αυτό, θα πρέπει να παραδεχτούμε την αναγκαιότητα μιας σύγχρονης ριζοσπαστικής κριτικής θεωρίας για το κράτος, γιατί το να κάνουμε απλά ότι δεν υπάρχει δεν απαντάει σε κανένα από τα μεγάλα ζητήματα που γεννάει η εποχή μας. Θα τολμήσω, όμως, να τελειώσω αυτή την παρουσίαση με ένα απόσπασμα από την κριτική του Τερζάκη του χώρου που με πονάει, γιατί είναι βιωματικά επιβεβαιωμένη σε μεγάλο βαθμό:
«Δεν είναι μόνο η επιπολαιότητα, ο στείρος αντιθεωρητισμός του, αλλά και η έλλειψη στρατηγικής φαντασίας και αυτοματισμού… είναι ο αθεράπευτος ναρκισσισμός του: το ότι σε μια τόσο αβυσσαλέα ιστορική στιγμή που ζούμε κύριο μέλημα του δεν είναι το πώς θα περισωθεί η κοινωνία και πώς ο ίδιος θα ανταποκριθεί στις ανάγκες των ανθρώπων που συντρίβονται μαζικά γύρω μας, αλλά πώς θα περιφρουρήσει αυτάρεσκα την υποτιθέμενη ταυτότητά του».

Του Κ. Σβόλη
«Hit and Run»

Τρίτη 4 Αυγούστου 2015

Σκαντζόχοιρος "Σημειώματα Κριτικής", τεύχος 2

Κυκλοφόρησε το δεύτερο τεύχος του περιοδικού "Σκαντζόχοιρος". Η συμμετοχή μου αφορά σε μια ανάλυση για τη σχέση της αισθητικής και της κοινωνικής θεωρίας στο έργο του Marcuse και θα ολοκληρωθεί με έναν κύκλο τριών κειμένων υπό τον τίτλο Herbert Marcuse: Προς την αισθητική της μεγάλης άρνησης. Στο τεύχος αυτό δημοσιεύεται το πρώτο μέρος της ανάλυσης που δίνει έμφαση στην πρόσληψη των "αρνητικών πηγών" κατά την πρώιμη εργογραφία του Marcuse και τη συνάντησή του με τον Marx, τον Freud και τους Υπερρεαλιστές στην περίοδο των μεσοπολεμικών χρόνων.